ภาวะ “รู้หมด...แต่อดใจไม่ได้” คืออะไร เข้าใจ ที่มา และ แนวทางการดูแลจิตใจ โดย พญ.ทานตะวัน

 

 

"รู้หมด แต่อดใจไม่ได้"
ในมิติทางจิตใจเกิดจากอะไร?

 ภาวะ "รู้หมด" ในที่นี้
คือ Intellectual Insight
(ภาวะหัวรู้)
เป็นการรู้ในระดับสมอง
คือ การรู้ในระดับความคิด
เช่น รู้จากการคิดวิเคราะห์ รู้จากมีข้อมูล รู้จากการอ่าน การฟัง เป็นต้น

ภาวะ "อดใจไม่ได้" ในที่นี้
คือ การรู้หมดนั้น ยังไปไม่ถึงระดับ Emotional Insight
"รู้หมด" เป็นเพียงระดับ intellectual insight
ซึ่งเป็นการรู้ระดับตื้น

เป็นการรู้ที่ยังไม่ถึง "ใจ"
ยังไม่เกิด "ใจรู้"

เกิดแค่ "หัวรู้"

ทำให้พฤติกรรมเดิมๆ ยังอยู่
แม้ "หัวรู้" ว่าไม่ควร

-----------------------------
Intellectual Insight คือ ภาวะ "หัวรู้"
เป็นปัญญาระดับตื้น

Emotional Insight คือ ภาวะ "ใจรู้"
เป็นปัญญาระดับลึก
------------------------------

 Emotional Insight (ภาวะ ใจรู้)
เป็นการรู้ในระดับจิตใจ
คือ การรู้แบบ "ประจักษ์ใจ"
อันเกิดจาก
= เมื่อมีประสบการณ์ทางใจ/กายเกิดขึ้น + การมีสติรับรู้ความรู้สึกที่กำลังเกิดขึ้นในใจ และในกาย

นำมาสู่การเกิดความเข้าใจในระดับลึก
จนกลายเป็นปัญญาทางใจ (wisdom)

ซึ่งการ "รู้หมด"
ถ้าเกิดขึ้นในระดับ Emotional Insight

จะเกิด "การเปลี่ยนแปลงที่แท้จริงของใจ"

-------------------------------
#ตัวอย่าง

 ตัวอย่างที่ 1 ความสัมพันธ์
ที่รู้ว่าไม่ควรคบคนเจ้าชู้มาก แต่ก็คบ

(หัว)รู้หมดว่า คนที่ตนเองมักชอบ เป็นเจ้าชู้มาก
ในความคิดรู้ว่า ไม่ควรชอบ

แต่อดใจ ไม่ได้
คือ
ในความจริง
ใจมักชอบ และ คบกับคนลักษณะนี้ซ้ำๆ

 ตัวอย่างที่ 2 การกิน
รู้ว่า ไม่ควรกินชานมหวานๆ ทุกวัน แต่ก็กินทุกวัน

(หัว)รู้หมดว่า ชานมหวานๆ ไม่ดีต่อสุขภาพ
ในความคิดรู้ว่า ไม่ควรกิน

แต่อดใจไม่ได้
คือ
ในความจริง
ใจอยากกินทุกวัน

-------------------------
 แนวทาง
เปลี่ยนจาก
"หัวรู้" เป็น "ใจรู้"

เมื่อเกิดภาวะใจรู้ Emotional Insight

จะไม่ใช้การ "อดใจ"

แต่จะใช้การ "เข้า...ใจ"

คือ การเข้าไปรับรู้ อาการของใจ

อาการของใจ
คือ ความรู้สึก
คือ ความต้องการ
คือ ความปรารถนา

ด้วยการรับรู้อาการของใจ/กาย
ตามจริง

หลายครั้ง การจะเกิด emotional insight ได้

จำเป็นต้องผ่านการเข้า...ใจ
ในระดับลึก

ถ้าเป็นเรื่องสำคัญ
จำเป็นต้องผ่านการเข้า...ใจ
ในระดับก้นบึ้ง
กันเลยทีเดียว

ซึ่งหลายครั้งทำให้เกิดความรู้สึกเจ็บปวด (pain)
ขึ้นมาได้

แต่เมื่อใจเกิดการหลบความเจ็บปวด (pain)
ในเรื่องที่ใจจริงๆ รู้สึกเจ็บปวด

คือ
ใจกำลังเลี้ยวกลับไปรู้ที่หัว (intellectual insight) ตามเดิม

แต่เมื่อมีสติรู้ตัวว่า
ใจกำลังจะหนีทุกข์ หนี pain
ด้วยการเลี้ยวไปที่ หัว (ตามร่องเดิม)

สติ ความรู้ตัว
ตรงนี้
จะช่วยให้ใจเดินต่อไป
เพื่อไปต่อ
เพื่อไปเข้า....ใจสิ่งที่เกิดขึ้น ตามจริง

เผชิญกับความเจ็บปวด/อารมณ์ที่ไม่สบายใจนั้น

เมื่อใจรับรู้ตามจริง
ไปเรื่อยๆ....
จนเกิดความประจักษ์

จะนำมาสู่ emotional insight ภาวะ "ใจรู้"

การเปลี่ยนแปลงที่แท้จริง
จึงจะเกิดขึ้น

ในตัวอย่างที่ 1
จะไม่อยากกลับไปคบคนเจ้าชู้

ในตัวอย่างที่ 2
จะไม่อยากกินชานมหวานๆ

พฤติกรรมที่เปลี่ยนใน
ระดับ "ใจรู้ emotional insight"

จะไม่ใช่ การ "อดใจ"
เพราะ การ"อดใจ" คือ การบังคับใจ

การบังคับ...
มักนำไปสู่การต่อต้าน...

สภาวะทางใจก็เช่นกัน
ยิ่งบังคับใจ เท่าไหร่
จะเกิดแรงต้านกลับในใจมากขึ้นเท่านั้น

แต่การเปลี่ยนแปลงที่แท้จริง
ในระดับ "ใจรู้"

จะมาจากความ "เข้า....ใจ"
คือ เข้าไปรู้จักใจ
...มากขึ้นๆ
...ลึกขึ้นๆ

จนใจเกิด ปัญญา
และ
ใจ...จะเลือกเองว่า
เขาอยากใช้ชีวิตที่ healthy ต่อใจอย่างไรต่อไป

-------------------------
หมายเหตุ
ระดับ Emotional Insight คือ ภาวะ "ใจรู้"
ซึ่งเป็นปัญญาระดับลึก
จำเป็นต้องอาศัย
การฝึกสติ (mindfulness)
ใน "การสังเกตธรรมชาติกาย-ใจในตนเอง"
ไปเรื่อยๆ
อย่างต่อเนื่อง

ถ้าเปรียบเป็นงานวิ่ง
จึงไม่ใช่การวิ่งระยะสั้น

แต่เป็นการวิ่งระยะยาว
ที่ทุกก้าว
จะค่อยๆ สะสมความตื่นรู้ทางใจ
ไปทีละเล็กทีละน้อย...
และ
จะค่อยๆ สะสมความเข้า...ใจ
ในระดับที่ลึกซึ้งมากขึ้นเรื่อยๆ เป็นลำดับ

บทความโดย ผศ.พญ. ทานตะวัน อวิรุทธ์วรกุล

#เข้าใจธรรมชาติชีวิต
#เข้าใจธรรมชาติจิตใจ
#ยิ่งโตยิ่งสุข

-----------------------------
ท่านใดสนใจรับฟังเสียงบรรยายบทความนี้ค่ะสามารถติดตามได้ทางลิงค์นี้ค่ะ
https://youtu.be/ZRU4k_mlOpI?si=FuBZutVs4Z5qKiGP