"ทฤษฎีจิตวิเคราะห์
กับ
กระบวนการทางจิตใจของผู้เล่นเกม Squid game"
ทุกพฤติกรรมล้วนมีที่มา
(psychic determinism)
พฤติกรรมที่ดีสุดขั้ว
หรือ ชั่วสุดขีด
พฤติกรรมเพื่อตัวเอง
หรือ เพื่อคนอื่น
ก็มีที่มาเช่นกัน
------------------------------------------
ในบทความนี้จะนำโครงสร้างทางจิตใจ
จากทฤษฎีจิตวิเคราะห์
ซึ่งพัฒนาโดย ซิกมันด์ ฟรอยด์ (Sigmund Freud)
มาอธิบายพฤติกรรมของผู้เล่นในเกม "Squid game"
Theme ของ
Squid Game ในทั้ง 3 ซีซั่น
เป็นการเล่นเกม
ที่มีลักษณะ
"เล่น-ลุ้น-ตาย" สมชื่อ
จึงเป็นเกมที่มีความโหด สะเทือนใจ สยองขวัญ
เพราะ ถ้าเล่นแพ้ = ตายจริง
และ
ผู้ชนะ มีโอกาสได้รับเงินรางวัลสูงสุด
ถึง 4.56 หมื่นล้านวอน
หรือประมาณ 1,200 ล้านบาท
ด้วยเงินรางวัลที่สูงมาก
ประกอบกับผู้เล่น
อยู่ในวิกฤติด้านการเงินอย่างรุนแรง
(ชนิดที่ ความเป็น-ตาย อาจเท่ากัน
ระหว่างการอยู่ในเกม กับ การออกไปใช้ชีวิต)
ความต้องการเงิน
จึงทวีความแสนสาหัสมากกว่าปกติ
จึงเป็นจุดล่อให้ผู้คนยอมเข้าร่วมเล่นเกม
ทั้งที่ต้องใช้ชีวิตเป็นเดิมพัน
และ เกมนี้
เพิ่มความสยอง
ด้วยการกระตุ้น
สัญชาตญาณดิบของผู้เล่น
ในกระบวนการของเกม
และ
ในกระบวนการระหว่างเกม
มีการออกแบบ
มีการวางหมาก
มีการวางกับดัก
ที่กระตุ้นความกระหายชัยชนะ
กระตุ้นความขัดแย้งในจิตใจ
กระตุ้นความขัดแย้งระหว่างผู้เล่น
แบบไม่หยุด ไม่หย่อนกันเลยทีเดียว
พฤติกรรมความโหดเหี้ยม
จากส่วนสัญชาตญาณดั้งเดิม
จึงถูกกระตุ้นขึ้นมาอย่างทวีคูณ
-------------------------------------------
#ทฤษฎีโครงสร้างทางจิตใจ
โครงสร้างทางจิตใจจากทฤษฎีจิตวิเคราะห์
กับ พฤติกรรมการเล่นเกม
แนวคิดนี้อธิบาย
แรงขับเคลื่อนในใจของตัวละคร
ซึ่งแสดงออก
ผ่านพฤติกรรม และ การตัดสินใจ
ที่อาจจะดีสุดขั้ว
หรือ อาจจะชั่วสุดขีด
ภายใต้สถานการณ์ที่กดดันอย่างหนักหน่วง
ที่มีเกมชีวิตเป็นเดิมพัน
ทฤษฎีโครงสร้างจิตใจนี้
ประกอบด้วย Id, Ego, Superego
ซึ่งในทุกคนจะมี 3 ส่วนนี้
แต่การแสดงออกมา
ของแต่ละคน
จะไม่เท่ากัน
ตามระดับการพัฒนาทางจิตใจ
ตามระดับวุฒิภาวะทางจิตใจ
ตามระดับคุณธรรม ศีลธรรม
ซึ่งเป็นพื้นฐานทางจิตใจ
ที่มีในแต่ละคนไม่เหมือนกัน
1. Idคือ เปฺ็นส่วนที่ขับเคลื่อนด้วยสัญชาตญาณดิบ
อยู่ในส่วนจิตไร้สำนึก
ประกอบด้วยแรงขับทางเพศ (libidinal drive)
และ แรงขับทางความก้าวร้าว (aggressive drive)
เพื่อการอยู่รอด
เพื่อการเอาตัวรอด
และ
เพื่อต้องการความสุข
ได้เสพสิ่งที่ตนปรารถนา
ได้ทำอะไรตามความพึงพอใจ
แบบชนิดที่ต้องได้ดั่งใจเท่านั้น
แบบชนิดที่ต้องได้ตอนนี้ ที่นี่ เดี๋ยวนี้
(pleasure principle)
ซึ่งนำมาสู่ความอยาก...และ พฤติกรรม...
ที่จะเอาสิ่งที่ต้องการให้ได้
โดยไม่สนใจวิธีการว่าสร้างปัญหาอะไรหรือไม่
โดยไม่สนผลกระทบใดๆ ที่จะตามมา
โดยไม่สนใจว่าใครจะเดือดร้อนบ้าง
ตัวอย่างพฤติกรรม Id
ใน Squid Game
คือ พฤติกรรมที่มุ่งแต่การเอาตัวรอด
พฤติกรรมที่หาผลประโยชน์
หรือ เอาให้ได้ตามสิ่งที่ตนต้องการ
โดย ไม่คำนึงถึงผลกระทบใดๆ กับผู้อื่นๆ
เช่น
การทำร้ายผู้อื่น
การฆ่าผู้อื่น
การหักหลัง
การทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน
เพื่อให้ตนเองอยู่รอด
เพื่อให้ตนเองได้ตามความต้องการ
เพื่อให้ตนเองได้ชัยชนะ
เพื่อให้ตนเองได้ผลประโยชน์
แม้คนอื่นจะย่อยยับก็ตาม
เป็นต้น
2. EgoEgo คือ ตัวกลาง
ที่พยายามจัดสมดุลระหว่าง
ความขัดแย้งของ
Id
(แรงขับตามสัญชาตญาณดิบ)
กับ Superego
(ส่วนของคุณธรรม ความรู้สึกผิดชอบชั่วดี)
และ
กับความเป็นจริง สิ่งแวดล้อมรอบตัว
โดยผ่านกระบวนการคิด วิเคราะห์
(secondary process)
และ อิงเหตุและผลตามความเป็นจริง
(reality principle)
ตัวอย่างพฤติกรรม Ego
ใน Squid game
คือ
พฤติกรรมที่ผู้เล่นมีการ
พยายามวางแผน
พยายามใช้เหตุผล
พยายามปรับตัว
เพื่อทั้งรักษาชีวิต
พร้อมทั้งหลีกเลี่ยงการไม่สร้างความเดือดร้อนให้คนอื่น หรือ
การพยายามหลีกเลี่ยงความขัดแย้ง/การทำให้ผู้อื่นบาดเจ็บ ล้มตาย โดยไม่จำเป็น
เช่น การพยายามหาความร่วมมือกับผู้อื่น
หรือ การพยายามอดทน
การพยายามหลีกเลี่ยงการทะเลาะ การปะทะกัน
เพื่อให้รอดไปด้วยกัน ในสถานการณ์นี้
เป็นต้น
3. Superegoส่วนนี้เป็นตัวแทนของ
คุณธรรม ศีลธรรม (conscience)
และ ภาพลักษณ์ในอุดมคติตามมาตรฐานทางสังคม (ego ideal)
พฤติกรรมที่แสดงออกของ superego
ใน Squid game
คือ
พฤติกรรมที่มีความเห็นอกเห็นใจ
มีคุณธรรม
พฤติกรรมยึดถือความถูกต้อง
แม้ต้องเสี่ยงชีวิตตนเอง
เช่น การยอมเสียสละตนเองเพื่อช่วยเหลือผู้อื่น
หรือ การไม่ยอมทำผิดศีลธรรม
เพื่อแลกกับการอยู่รอด/ได้ตามความปรารถนาของตนเอง
เป็นต้น
ซึ่งส่วน superego
อาศัยการพัฒนาทางจิตใจระยะ oedipal (อายุ 3-5 ปี)
ซึ่งบางคนมีปัญหาในการพัฒนาในระยะนี้
จึงมีความบกพร่องในส่วน superego
นำมาสู่พฤติกรรมที่ไร้ศีลธรรมได้
--------------------------------
#ตัวอย่างพฤติกรรม
ตัวอย่างพฤติกรรมของ
id Ego Superego
ใน Squid Game
1. Idพฤติกรรมตัวละครที่ขับเคลื่อนด้วย Id เป็นหลัก
เช่น
ผู้เล่นอยากได้เงินจำนวนมาก โดยไม่คำนึงถึงการเสียชีวิตของคนอื่น
ผู้เล่นที่มีพฤติกรรมโหดร้าย ทารุณ
ทำเรื่องผิดศีลธรรม
ฆ่าผู้อื่นอย่างไร้ความปรานี
เพื่อเพิ่มโอกาสรอดของตนเอง
หรือ เพื่อให้ได้สิ่งที่ตนต้องการ
โดยไม่คำนึงถึงความเดือดร้อน หรือ ขีวิตของผู้อื่น
ใน squid game ซึ่งเป็นเกมที่กดดัน
ระหว่างความเป็น-ความตายใกลักันนิดเดียว
สถานการณ์ลักษณะนี้ โดยธรรมชาติ
จะกระตุ้นให้แรงขับเคลื่อนของ Id
ซึ่งเป็นสัญชาตญาณดิบ
(หรือ คนทั่วไป มักเรียกว่าด้านมืด)
ออกมาได้อย่างมากมาย
เพราะ สิ่งมีชีวิต
ในระดับสัญชาตญาณล้วนพยายามดิ้นรนเอาตัวให้รอด
2. Egoพฤติกรรมที่ขับเคลื่อนด้วย Ego
เช่น
การพยายามปรับตัว
การพยายามไม่ทำร้ายคนอืน แม้จะถูกยั่วยุให้รู้สึกโกรธ
การพยายามหาทางอยู่รอดในเกมที่กดดัน
การพยายามปรับใจตนเอง ไม่ให้โลภเรื่องเงินมากไป
การพยายามใช้การวางแผน
การสร้างพันธมิตร
การหาโอกาสที่จะรอดไปด้วยกัน
เป็นต้น
พฤติกรรมส่วนนี้
คือ ความพยายามสมดุล
ระหว่างแรงปรารถนาจากสัญชาตญาณดิบจาก Id
แรงขับเคลื่อนทางคุณธรรม ศีลธรรมจาก Superego
และ กับสภาพแวดล้อม สถานการณ์รอบตัวตามจริง
3. Superegoพฤติกรรมที่ขับเคลื่อนด้วย Superego
เช่น ตัวละครที่ยอมเสียสละตนเองเพื่อผู้อื่น
หรือ
พฤติกรรมพยายามช่วยเหลือผู้อื่น
แม้จะนำมาซึ่งความเดือดร้อน/ความสูญเสีย
ให้กับตนเองก็ตาม
หรือ
พฤติกรรมเศร้า เสียใจ จากความรู้สึกผิด
ที่ทำให้ผู้อื่นเสียหาย
เป็นต้น
พฤติกรรมนี้ คือ
การพยายามดำรงสิ่งที่ถูกต้อง
สิ่งที่เป็นอุดมคติ
สิ่งที่เป็นคุณธรรม ความดี
แม้จะอยู่ในสถานการณ์โหดร้ายที่สุดก็ตาม
-----------------------------------
#บทส่งท้าย
ในสถานการณ์ที่โหดร้ายขนาดนี้
คำถามสำคัญ และ ท้าทาย
ต่อการเข้าใจ 3 ส่วนนี้ (id, ego, superego)
ในจิตใจตนเอง
คือ
"เราจะทำอย่างไร
เมื่อตกอยู่ในสถานการณ์ที่บีบคั้นขนาดนี้?"
และ เกมชีวิตจริง
ที่หลายครั้งกดดันจิตใจมากมาย
รวมทั้งเรื่องทั่วๆไปในชีวิต
3 ส่วน (id, ego, superego) นี้
ในจิตใจ
แสดงพฤติกรรมออกมาอย่างไรบ้าง?
ดูหนัง
ดูละคร
แล้วย้อนดูตัว
นำมาสู่การเข้าใจตนเอง
อย่างลึกซึ้ง
---------------------------------------
#การเติบโตทางจิตวิญญาณ
ในแง่การเติบโตทางจิตใจ
สิ่งสำคัญที่สุด
ไม่ใช่การปฏิเสธส่วนใดส่วนหนึ่ง
แต่คือการมีสติ
รับรู้
เท่าทัน
3 ส่วนนี้ (id, ego, superego)
ที่กำลังเกิดขึ้นในจิตใจ
คือ ช่วงเวลาที่ใจกลับมาสมดุลอย่างแท้จริง
บทความโดย ผศ.พญ.ทานตะวัน อวิรุทธ์วรกุล
#เข้าใจธรรมชาติชีวิต
#เข้าใจธรรมชาติจิตใจ
#ยิ่งโตยิ่งสุข
#SquidGame
-------------------------------------------
ท่านใดสนใจรับฟังเสียงบรรยายบทความนี้สามารถรับฟังได้ทางลิงค์นี้ค่ะ
https://youtu.be/csiKtTLgLYE
